Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2020: Παγκόσμια Ημέρα για τον Καρκίνο του Παγκρέατος

Η τρίτη Πέμπτη του Νοεμβρίου έχει οριστεί ως η παγκόσμια ημέρα για τον καρκίνο του παγκρέατος (ΚτΠ). Την ημέρα αυτή άνθρωποι από όλο τον κόσμο ενώνουν τις δυνάμεις τους, προκειμένου να υπάρξει αυξημένη ευαισθητοποίηση για τα συμπτώματα, τους παράγοντες κινδύνους και τις δυνατότητες πρώιμης διάγνωσης του νοσήματος.

Ο ΚτΠ αποτελεί σήμερα το τέταρτη αιτία θανάτου από κακοήθη νοσήματα ανδρών και γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), καθώς και ανερχόμενο αίτιο θνητότητας σε όλη την Ευρώπη. Υπεύθυνο για περισσότερους από 95.000 θανάτους ετησίως στην ΕΕ, το νόσημα έχει το μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης σε σύγκριση με τους υπόλοιπους καρκίνους, περίπου 4,6 μήνες από τη διάγνωση [1]. Μόλις το 2-10% όσων διαγιγνώσκονται επιβιώνουν 5 χρόνια μετά τη διάγνωση .

Κύριες προκλήσεις

1. Έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων:

Είναι γνωστό πως ο ΚτΠ διαδράμει ασυμπτωματικά για ικανό χρονικό διάστημα. Συμπτώματα όπως η εμμένουσα επιγαστραλγία ή οσφυαλγία, η ανορεξία, η απώλεια βάρους, η νέα εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη ή η επιδείνωση του προϋπάρχοντος, ο ίκτερος, το παρατεινόμενο διαρροϊκό σύνδρομο κ.ά, πρέπει να κινητοποιούν τον θεράποντα ιατρό στη διερεύνηση παγκρεατικού νοσήματος.

2. Αναγνώριση και τροποποίηση παραγόντων κινδύνου:

Το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, η υπερβολή κατανάλωση αλκοόλ και πιθανώς ο σακχαρώδης διαβήτης προδιαθέτουν στην εμφάνιση ΚτΠ. Επιπρόσθετα, κληρονομικά νοσήματα όπως η κληρονομική παγκρεατίτιδα, ο κληρονομικός ΚτΠ, η κυστική ίνωση, το σύνδρομο Lynch, το σύνδρομο Peutz-Jeghers, η μετάλλαξη στα γονίδια BRCA 1/2, PALB 2, CDKN2A κ.ά., καθώς και βλεννώδη κυστικά νεοπλάσματα (π.χ. IPMN), συνοδεύονται από αύξηση του κινδύνου εμφάνισης του νοσήματος.

3. Προσυμπτωματικός έλεγχος (screening) ατόμων υψηλού κινδύνου:

Το American Gastroenterological Association (AGA) και το International Cancer of the Pancreas Screening (CAPS) Consortium έχουν, με βάση τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου, εκδώσει οδηγίες για τον προσυμπτωματικό έλεγχο ατόμων υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ΚτΠ [2,3]. Παρ’ότι τα επιστημονικά δεδομένα όσον αφορά τις ακριβείς ομάδες-στόχους, το timing, την ενδεδειγμένη μέθοδο και διαστήματα επανελέγχου είναι ακόμα υπό διαμόρφωση, φαίνεται πως το screening για ΚτΠ είναι πολλά υποσχόμενο.

4. Θεραπευτικές εξελίξεις:

Τα δεδομένα του γενετικού ελέγχου βρίσκουν ολοένα και περισσότερο εφαρμογή στη θεραπευτική του ΚτΠ, με ανάδειξη στοχευμένων μοριακών θεραπειών, πέρα της κλασικής χημειοθεραπείας. Σε κάθε περίπτωση ενθαρρύνεται η ένταξη των ασθενών σε κλινικά πρωτόκολλα που αναμένονται μελλοντικά να δώσουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα στους ασθενείς.

Με βάση τα ανωτέρω, είναι αναγκαίο και στην Ελλάδα να υπάρξουν πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης των λειτουργών υγείας και του κοινού σχετικά με τον ΚτΠ.  Δράσεις στην κατεύθυνση της πρώιμης διάγνωσης, του προσυμπτωματικού ελέγχου, της τροποποίησης των παραγόντων κινδύνου, της συλλογής δεδομένων σε ειδικό μητρώο ασθενών και τέλος, της ένταξής τους σε ελληνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα πρέπει να αποτελέσουν απόλυτη προτεραιότητα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

1. UEG Report Pancreatic Cancer Across Europe: https://bit.ly/33SsXoA
2. Gut 2020;69:7–17
3. Gastroenterology 2020;159:358

Τμήμα Παγκρέατος – Χοληφόρων
Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία